Namo Shetkari deposite राज्य सरकारने सुरू केलेल्या नमो शेतकरी महासन्मान निधी योजनेसाठी प्रतीक्षेचा कालावधी संपला आहे. सहा महिन्यांच्या प्रदीर्घ प्रतीक्षेनंतर अखेर शेतकऱ्यांना या योजनेचा सहावा हप्ता मिळण्याच्या दृष्टीने महत्त्वाचे पाऊल उचलले गेले आहे.
राज्य सरकारने बुधवारी (दि.26) या योजनेसाठी 1642 कोटी रुपयांची तरतूद करण्याचा शासन आदेश निर्गमित केला आहे. या निर्णयामुळे धाराशिव जिल्ह्यातील अडीच लाख शेतकऱ्यांना 51 कोटी रुपयांचा लाभ मिळणार आहे. या आदेशानुसार पुढील आठवड्यात हे पैसे शेतकऱ्यांच्या बँक खात्यांमध्ये जमा होण्याची शक्यता आहे.
पीएम किसान आणि नमो शेतकरी महासन्मान योजनेची संयुक्त मदत
केंद्र सरकारच्या पीएम किसान योजनेच्या माध्यमातून शेतकऱ्यांना वार्षिक सहा हजार रुपये टप्प्याटप्प्याने दिले जातात. ही रक्कम तीन समान हप्त्यांमध्ये म्हणजेच प्रत्येकी दोन हजार रुपयांप्रमाणे दर चार महिन्यांनी शेतकऱ्यांच्या बँक खात्यात जमा केली जाते.
त्याच धर्तीवर महाराष्ट्रातील महायुती सरकारने गतवर्षी नमो शेतकरी महासन्मान निधी योजनेची घोषणा केली होती. या योजनेअंतर्गत राज्य सरकारकडून देखील शेतकऱ्यांना वार्षिक सहा हजार रुपयांची मदत देण्यात येते. गतवर्षी केंद्राचे सहा हजार आणि राज्य सरकारचे सहा हजार अशी एकूण बारा हजार रुपयांची मदत शेतकऱ्यांना मिळाली होती.
सहा महिन्यांच्या विलंबानंतर निधीची तरतूद
राज्यात विधानसभा निवडणुकीपूर्वी ऑक्टोबर महिन्याच्या पहिल्या आठवड्यात नमो शेतकरी महासन्मान निधीच्या पाचव्या हप्त्याचे वितरण करण्यात आले होते. त्यानंतर सहा महिन्यांचा कालावधी उलटूनही राज्यातील शेतकऱ्यांना सहावा हप्ता मिळालेला नव्हता.
या प्रदीर्घ विलंबामुळे शेतकऱ्यांमध्ये संभ्रम आणि असंतोष निर्माण झाला होता. अनेक शेतकऱ्यांमध्ये ही योजना बंद पडली की काय अशी शंका निर्माण झाली होती. दरम्यान, केंद्र सरकारच्या पीएम किसान योजनेचा हप्ता मात्र शेतकऱ्यांना मिळाला आहे. परंतु राज्य सरकारच्या योजनेचा हप्ता रखडल्यामुळे शेतकऱ्यांना अर्थिक अडचणींना सामोरे जावे लागत होते. अखेर राज्य सरकारने बुधवारी 1642 कोटी रुपयांची तरतूद केल्यामुळे पुढील आठवड्यात शेतकऱ्यांच्या खात्यावर हे पैसे जमा होण्याचा मार्ग मोकळा झाला आहे.
2000 की 3000 रुपये मिळणार?
नमो शेतकरी महासन्मान निधी योजनेंतर्गत सध्या शेतकऱ्यांना दर चार महिन्यांला 2000 रुपयांप्रमाणे वार्षिक सहा हजार रुपयांची मदत दिली जाते. मात्र महायुती सरकारने विधानसभा निवडणुकीपूर्वी प्रसिद्ध केलेल्या जाहीरनाम्यात ही रक्कम सहा हजार रुपयांवरून नऊ हजार रुपये करण्याचे आश्वासन दिले होते. त्यामुळे यावेळी शेतकऱ्यांना 2000 रुपये मिळणार की जाहीरनाम्यातील आश्वासनानुसार 3000 रुपये मिळणार याबद्दल अद्याप स्पष्टता नाही. या निर्णयाकडे राज्यातील सर्व शेतकऱ्यांचे लक्ष लागले आहे.
धाराशिव जिल्ह्यातील लाभार्थी आणि निधी वितरण
धाराशिव जिल्ह्यात नमो शेतकरी महासन्मान निधी योजनेचे एकूण 2 लाख 57 हजार 744 लाभार्थी आहेत. या सर्व लाभार्थ्यांना प्रत्येकी 2000 रुपयांप्रमाणे हप्ता वितरित केला जाणार आहे. त्यानुसार धाराशिव जिल्ह्यातील शेतकऱ्यांना एकूण 51 कोटी 54 लाख रुपयांचे वितरण होणार आहे. जिल्ह्यातील आठ तालुक्यांमध्ये या योजनेच्या लाभार्थ्यांची संख्या भिन्न आहे. तुळजापूर तालुक्यात सर्वाधिक 57,480 लाभार्थी आहेत, तर वाशी तालुक्यात सर्वात कमी 17,424 लाभार्थी आहेत.
ऍग्रीस्टॅक नोंदणीची अनिवार्यता
शेतकऱ्यांना कृषि विषयक विविध योजनांचे लाभ देण्यासाठी आणि त्यांची स्वतंत्र ओळख निर्माण करण्यासाठी सरकारने ऍग्रीस्टॅक प्रणालीवर नोंदणी करणे अनिवार्य केले आहे. धाराशिव जिल्ह्यातील पीएम किसान आणि नमो शेतकरी महासन्मान निधी योजनेच्या लाभार्थ्यांपैकी आतापर्यंत 77 टक्के शेतकऱ्यांनी ऍग्रीस्टॅकवर नोंदणी केली आहे.
तालुकानिहाय नोंदणीची आकडेवारी पाहता वाशी तालुक्यात सर्वाधिक 100 टक्के नोंदणी झाली आहे, तर तुळजापूर तालुक्यात सर्वात कमी केवळ 55 टक्के नोंदणी झाली आहे. भूम तालुक्यात 92 टक्के, उमरगा तालुक्यात 86 टक्के, धाराशिव तालुक्यात 79 टक्के, कळंब तालुक्यात 72 टक्के, परंडा तालुक्यात 71 टक्के आणि लोहारा तालुक्यात 62 टक्के शेतकऱ्यांनी ऍग्रीस्टॅकवर नोंदणी केली आहे.
फार्मर आयडीची अनिवार्यता
सरकारने पीएम किसान योजना आणि नमो शेतकरी महासन्मान निधी योजनेचा लाभ घेण्यासाठी फार्मर आयडी असणे अनिवार्य केले आहे. परंपरागतरित्या सातबारा हा शेतकऱ्यांचा अधिकृत दस्तावेज मानला जात असला तरी आता फार्मर आयडीशिवाय विविध शासकीय योजनांचा लाभ मिळणार नाही.
त्यामुळे अनेक शेतकरी फार्मर आयडी काढण्यासाठी महा-ई-सेवा केंद्रांवर गर्दी करत आहेत. मात्र अनेकदा सर्व्हरच्या समस्येमुळे शेतकऱ्यांना हेलपाटे मारावे लागत आहेत. फार्मर आयडी नसल्यास पीएम किसान योजनेचे पैसे मिळणार नाहीत, अशी भीती शेतकऱ्यांमध्ये निर्माण केली जात आहे. त्यामुळे फार्मर आयडी काढण्यासाठी शेतकऱ्यांची मोठी धावपळ सुरू आहे.
योजनेचे महत्त्व आणि परिणाम
नमो शेतकरी महासन्मान निधी योजना ही शेतकऱ्यांसाठी थेट लाभ हस्तांतरण (डीबीटी) प्रणालीवर आधारित योजना आहे. या योजनेच्या माध्यमातून शेतकऱ्यांना त्यांच्या बँक खात्यात थेट पैसे जमा केले जातात. या आर्थिक मदतीमुळे शेतकऱ्यांना शेती खर्चासाठी, बियाणे, खते, कीटकनाशके खरेदीसाठी आणि इतर आवश्यक गरजा भागविण्यासाठी मदत होते.
विशेषतः लहान आणि सीमांत शेतकऱ्यांसाठी ही योजना आर्थिक आधार म्हणून महत्त्वाची भूमिका बजावते. शेतकऱ्यांच्या उत्पन्नात वाढ करणे, त्यांचे जीवनमान उंचावणे आणि कृषि क्षेत्राचा विकास साधणे हे या योजनेचे प्रमुख उद्दिष्ट आहे. नमो शेतकरी महासन्मान निधी योजनेच्या अंमलबजावणीत अनेक आव्हाने आहेत.
विशेषतः ऍग्रीस्टॅक नोंदणी आणि फार्मर आयडी यासारख्या तांत्रिक बाबींमुळे अनेक शेतकऱ्यांना अडचणींना सामोरे जावे लागत आहे. ग्रामीण भागातील अनेक शेतकऱ्यांना डिजिटल साक्षरतेचा अभाव आणि इंटरनेट सुविधेच्या कमतरतेमुळे या प्रक्रियेत अडचणी येत आहेत.
तसेच सर्व्हरच्या समस्या, ऑनलाइन नोंदणीतील तांत्रिक अडचणी यामुळे देखील अनेक शेतकरी योजनेच्या लाभापासून वंचित राहण्याची शक्यता आहे. या आव्हानांवर मात करण्यासाठी सरकारकडून विशेष मोहीम राबविण्याची गरज आहे.
सद्य:स्थितीत राज्य सरकारने 1642 कोटी रुपयांच्या निधीची तरतूद केल्यामुळे पुढील आठवड्यात शेतकऱ्यांच्या खात्यावर योजनेचा सहावा हप्ता जमा होणार आहे. याबरोबरच शेतकऱ्यांना प्रती हप्ता 3000 रुपये मिळावेत या मागणीच्या अनुषंगाने सरकारी निर्णयाची प्रतीक्षा आहे.
नमो शेतकरी महासन्मान निधी योजनेच्या माध्यमातून शेतकऱ्यांना मिळणारी आर्थिक मदत ही त्यांच्या जीवनमानात सुधारणा घडवून आणण्यासाठी महत्त्वाची आहे. या योजनेच्या प्रभावी अंमलबजावणीतून राज्यातील कृषिक्षेत्राच्या विकासाला चालना मिळेल आणि शेतकऱ्यांचे जीवनमान उंचावण्यास मदत होईल.
