New bank rule भारतीय रिझर्व्ह बँकेने (आरबीआय) आर्थिक क्षेत्रातील सुरक्षितता आणि पारदर्शकता वाढविण्याच्या उद्देशाने बँकिंग नियमांमध्ये अनेक महत्त्वपूर्ण बदल सुचविले आहेत. या नवीन नियमांची अंमलबजावणी 1 एप्रिल 2025 पासून होणार आहे.
देशातील सर्व राष्ट्रीयकृत आणि खाजगी बँकांना या नियमांचे पालन करणे अनिवार्य असणार आहे. या लेखामध्ये आपण या नवीन नियमांविषयी सविस्तर माहिती जाणून घेऊ, जेणेकरून ग्राहकांना त्यांच्या आर्थिक व्यवहारांमध्ये कोणतेही नुकसान होऊ नये.
एटीएम व्यवहारांसंदर्भातील नवीन नियम
आजच्या डिजिटल युगात देखील एटीएम कार्ड हे बँक ग्राहकांसाठी रोख रकमेचा व्यवहार करण्यासाठी एक महत्त्वपूर्ण साधन आहे. परंतु 1 एप्रिल 2025 पासून एटीएम व्यवहारांसंदर्भात काही महत्त्वपूर्ण बदल अंमलात येणार आहेत:
- स्वतःच्या बँकेच्या एटीएममधून पैसे काढण्यासाठीचे नियम:
- बँकांनी आपल्या स्वतःच्या एटीएममधून विनामूल्य व्यवहारांची संख्या मर्यादित केली आहे.
- या मर्यादेपेक्षा जास्त व्यवहार केल्यास, बँका प्रत्येक अतिरिक्त व्यवहारासाठी ठराविक शुल्क आकारतील.
- ही मर्यादा प्रत्येक बँकेनुसार वेगवेगळी असू शकते, त्यामुळे ग्राहकांनी त्यांच्या बँकेच्या नियमांची माहिती घेणे आवश्यक आहे.
- इतर बँकांच्या एटीएममधून पैसे काढण्यासाठीचे नियम:
- आता ग्राहक एका महिन्यात फक्त 3 वेळाच इतर बँकांच्या एटीएममधून विनामूल्य पैसे काढू शकतील.
- या मर्यादेनंतर प्रत्येक व्यवहारावर तब्बल 25 टक्के शुल्क आकारले जाईल.
- ही मर्यादा सर्व प्रकारच्या बँक खात्यांसाठी (बचत, चालू इ.) लागू असेल.
या नवीन नियमांमुळे ग्राहकांना त्यांची मासिक रोख रक्कम गरज निश्चित करावी लागेल आणि त्यांच्या एटीएम व्यवहारांचे नियोजन करावे लागेल.
बँक खात्यातील किमान शिल्लक रकमेसंदर्भातील नियम
1 एप्रिल 2025 पासून राष्ट्रीयकृत आणि खाजगी बँकांमध्ये बँक खात्यात ठेवावयाच्या किमान शिल्लक रकमेसंदर्भातही नवीन नियम लागू होणार आहेत:
- शहरी भागातील बँक शाखांसाठी किमान शिल्लक रक्कम:
- शहरी भागातील बँक शाखांमध्ये असलेल्या खात्यांसाठी किमान शिल्लक रक्कम जास्त असेल.
- विशेषतः मेट्रो शहरांमध्ये ही मर्यादा अधिक असू शकते.
- ग्रामीण भागातील बँक शाखांसाठी किमान शिल्लक रक्कम:
- ग्रामीण भागातील बँक शाखांमध्ये असलेल्या खात्यांसाठी किमान शिल्लक रक्कम तुलनेने कमी असेल.
- ही मर्यादा अर्ध-शहरी आणि ग्रामीण भागांसाठी वेगवेगळी असू शकते.
- किमान शिल्लक रक्कम न ठेवल्यास दंड:
- जर ग्राहकांच्या खात्यात किमान शिल्लक रक्कम नसेल, तर बँका त्यांच्याकडून दंड वसूल करतील.
- हा दंड बँकेनुसार आणि खात्याच्या प्रकारानुसार वेगवेगळा असू शकतो.
प्रमुख राष्ट्रीयकृत बँका जसे पंजाब नॅशनल बँक, कॅनरा बँक, स्टेट बँक ऑफ इंडिया आणि इतर अनेक बँकांनी या नियमांची अंमलबजावणी सुरू केली आहे. ग्राहकांनी त्यांच्या बँकेकडून या नवीन नियमांविषयी अधिक माहिती मिळवावी, जेणेकरून त्यांना अनावश्यक शुल्क भरावे लागू नये.
चेक व्यवहारांमध्ये होणारे बदल
चेक व्यवहारांमध्येही 1 एप्रिल 2025 पासून महत्त्वपूर्ण बदल अंमलात येणार आहेत:
- पॉझिटिव्ह पे सिस्टम:
- बँकांनी चेक व्यवहारांमध्ये ‘पॉझिटिव्ह पे सिस्टम’ सुरू केली आहे.
- ₹5,000 पेक्षा जास्त रकमेच्या चेकसाठी ही प्रणाली अनिवार्य असणार आहे.
- चेक जारी करण्यापूर्वी माहिती देणे आवश्यक:
- चेक जारी करण्यापूर्वी, ग्राहकांना त्यांच्या बँकेला चेक नंबर, तारीख, प्राप्तकर्त्याचे नाव आणि रक्कम याबद्दल माहिती देणे आवश्यक असेल.
- बँक ही माहिती तपासून चेक स्वीकारतील, ज्यामुळे चेक फसवणुकीच्या प्रकरणांमध्ये घट होईल.
या प्रणालीमुळे चेकद्वारे होणारे आर्थिक फसवणुकीचे प्रकार कमी होतील आणि चेक व्यवहार अधिक सुरक्षित होतील.
बचत खात्यावरील व्याज दरातील बदल
बचत खात्यावरील व्याज दरामध्येही 1 एप्रिल 2025 पासून बदल होणार आहेत:
- शिल्लक रकमेवर आधारित व्याज दर:
- आता बचत खात्यातील शिल्लक रकमेवर आधारित व्याज दर असेल.
- जेवढी जास्त शिल्लक रक्कम बचत खात्यात असेल, तेवढा जास्त व्याज दर ग्राहकांना मिळू शकेल.
- बचत प्रोत्साहन:
- या नवीन नियमांचा मुख्य उद्देश ग्राहकांना त्यांच्या बचत खात्यात अधिक रक्कम ठेवण्यास प्रोत्साहित करणे आहे.
- यामुळे ग्राहकांची बचत वाढेल आणि बँकांना देखील अधिक भांडवल उपलब्ध होईल.
काही बँकांनी आधीच या प्रकारची प्रणाली सुरू केली आहे, तर इतर बँका 1 एप्रिल 2025 पासून ही प्रणाली सुरू करतील.
क्रेडिट कार्ड फायदे आणि सवलतींमध्ये होणारे बदल
क्रेडिट कार्ड वापराच्या फायद्यांमध्येही 1 एप्रिल 2025 पासून महत्त्वपूर्ण बदल होणार आहेत:
- फायदे मिळणे बंद:
- फर्स्ट बँक आणि स्टेट बँक ऑफ इंडिया यांसारख्या बँका त्यांच्या क्रेडिट कार्ड वापरातून मिळणारे फायदे बंद करणार आहेत.
- रिन्यूअल फायदे, वाउचर आणि माइलस्टोन रिवॉर्ड सारखे फायदे बंद होणार आहेत.
- इतर बँकांचे धोरण:
- इतर अनेक बँकाही क्रेडिट कार्ड व्यवहारातून मिळणारे फायदे कमी करण्याचा विचार करत आहेत.
- अॅक्सिस बँक 18 एप्रिल 2025 पासून त्यांच्या क्रेडिट कार्ड फायद्यांमध्ये बदल करू शकते.
ग्राहकांनी त्यांच्या क्रेडिट कार्ड फायद्यांविषयी अद्ययावत माहिती ठेवावी आणि क्रेडिट कार्ड निवडताना विविध बँकांच्या ऑफर्सची तुलना करावी.
डिजिटल बँकिंगमध्ये होणारे सुधारणा
बँकांकडून डिजिटल बँकिंगमध्येही अनेक सुधारणा केल्या जात आहेत:
- आर्टिफिशिअल इंटेलिजन्स (AI) आधारित सेवा:
- बँका ग्राहकांना अधिक चांगल्या सेवा देण्यासाठी AI तंत्रज्ञानाचा वापर करत आहेत.
- या तंत्रज्ञानामुळे ग्राहकांना त्यांच्या प्रश्नांची उत्तरे तत्काळ मिळतील आणि त्यांच्या आर्थिक गरजांनुसार सल्ला मिळेल.
- सुरक्षितता वाढविणे:
- डिजिटल व्यवहारांची सुरक्षितता वाढविण्यासाठी बँका टू-फॅक्टर ऑथेंटिकेशन आणि बायोमेट्रिक व्हेरिफिकेशन सारख्या सुविधा वापरत आहेत.
- या सुविधांमुळे ऑनलाइन फसवणुकीचा धोका कमी होईल.
हे सर्व बदल ग्राहकांना अधिक सुरक्षित आणि सोयीस्कर बँकिंग अनुभव देण्यासाठी केले जात आहेत.
ग्राहकांनी काय करावे?
या नवीन नियमांकडे लक्ष देण्यासाठी ग्राहकांनी पुढील गोष्टी करणे आवश्यक आहे:
- बँकेशी संपर्क साधा:
- आपल्या बँकेशी संपर्क साधून या नवीन नियमांबद्दल अधिक माहिती मिळवा.
- आपल्या खात्याच्या प्रकारावर कोणते नियम लागू होतात, हे समजून घ्या.
- एटीएम व्यवहारांचे नियोजन करा:
- महिन्याच्या सुरुवातीलाच आपल्या रोख रकमेच्या गरजांचे नियोजन करा.
- शक्यतो आपल्याच बँकेच्या एटीएमचा वापर करा.
- किमान शिल्लक रक्कम ठेवा:
- आपल्या खात्यात नेहमी किमान शिल्लक रक्कम ठेवा, जेणेकरून दंड टाळता येईल.
- किमान शिल्लक रकमेची मर्यादा समजून घ्या.
- चेक व्यवहारांसाठी नवीन पद्धती अवलंबा:
- ₹5,000 पेक्षा जास्त रकमेचा चेक जारी करण्यापूर्वी बँकेला आवश्यक माहिती द्या.
- शक्यतो डिजिटल पेमेंट पद्धतींचा वापर करा.
- क्रेडिट कार्ड फायद्यांचा अभ्यास करा:
- आपल्या क्रेडिट कार्डच्या फायद्यांमध्ये होणारे बदल समजून घ्या.
- गरज असल्यास, आपल्या गरजांनुसार क्रेडिट कार्ड बदलण्याचा विचार करा.
1 एप्रिल 2025 पासून लागू होणारे हे नवीन बँकिंग नियम ग्राहकांच्या आर्थिक व्यवहारांवर महत्त्वपूर्ण प्रभाव टाकतील. या नियमांची माहिती असणे आणि त्यानुसार आपले आर्थिक नियोजन करणे महत्त्वाचे आहे. ग्राहकांनी या बदलांकडे सकारात्मक दृष्टीकोन ठेवावा आणि बँकिंग क्षेत्रातील या सुधारणांचा लाभ घ्यावा. जागरूक ग्राहक हाच या नवीन व्यवस्थेचा आधारस्तंभ असेल.
बँकिंग क्षेत्रातील या बदलांमुळे भारताची आर्थिक प्रणाली अधिक मजबूत आणि पारदर्शक होण्यास मदत होईल. सर्व ग्राहकांनी या बदलांची दखल घेऊन, त्यांच्या आर्थिक नियोजनात आवश्यक ते बदल करावेत, जेणेकरून त्यांना कोणतेही आर्थिक नुकसान सहन करावे लागू नये.
