gram market price महाराष्ट्रातील शेतकरी आणि व्यापारी वर्गात सध्या हरभऱ्याच्या बाजारभावांमधील चढ-उतार चिंतेचा विषय ठरत आहे. राज्यातील विविध बाजार समित्यांमधून येणाऱ्या आकडेवारीनुसार आज (४ एप्रिल २०२५) एकूण १०,७०२ क्विंटल हरभऱ्याची आवक नोंदवली गेली असून, सरासरी ५,७६७ रुपये प्रति क्विंटल दर मिळाला आहे. मात्र या सरासरी आकडेवारीपलीकडे जाऊन पाहिले असता, विविध जिल्ह्यांत आणि विविध जातींच्या हरभऱ्यांच्या दरांमध्ये लक्षणीय तफावत दिसून येते.
विविध प्रकारच्या हरभऱ्याचे बाजारभाव
यंदाच्या हंगामात बोल्ड, चाफा, जंबु, काबुली, गरडा, लाल आणि लोकल अशा विविध जातींचा हरभरा बाजारपेठेत दाखल झाला आहे. प्रत्येक जातीचा दर त्याच्या गुणवत्ता, आवक प्रमाण आणि स्थानिक मागणीनुसार बदलताना दिसत आहे.
लोकल जातीचा हरभरा
अमरावती बाजार समितीत लोकल जातीच्या हरभऱ्याची सर्वाधिक २,९७१ क्विंटल आवक नोंदवली गेली, जे एकूण आवकीच्या जवळपास २८ टक्के आहे. येथे या जातीला किमान ५,६०० रुपये ते कमाल ५,७७० रुपये प्रति क्विंटल दर मिळाला. या जातीच्या हरभऱ्याला राज्यभर सरासरी ५,६८५ रुपये प्रति क्विंटल भाव मिळत आहे, परंतु काही भागांत हा दर ५,४०० रुपयांपर्यंत खाली आल्याचेही दिसून आले.
सिंधुदुर्ग, रत्नागिरी आणि कोल्हापूर परिसरात या जातीला मागील आठवड्यापेक्षा ५ ते ८ टक्के कमी दर मिळत असल्याने शेतकऱ्यांमध्ये नाराजी आहे. विशेषतः कोकण भागातील शेतकऱ्यांचा लोकल जातीकडे कल असल्याने, या दरातील घट त्यांच्यावर अधिक परिणाम करत आहे.
जंबु जातीचा हरभरा
लासलगाव-निफाड येथे जंबु जातीच्या हरभऱ्याची केवळ १ क्विंटल आवक झाली, परंतु त्याला थेट ७,१७७ रुपये प्रति क्विंटल भाव मिळाला, जो आजच्या बाजारातील तुलनेने सर्वाधिक आहे. मागील महिन्यात याच जातीला सरासरी ६,८०० रुपये भाव मिळत होता, यावरून लक्षात येते की जंबु जातीच्या हरभऱ्याच्या दरात सुमारे ५.५ टक्के वाढ झाली आहे.
नाशिक, धुळे आणि जळगाव परिसरात जंबु जातीच्या हरभऱ्याची मागणी वाढली असून, त्याचा फायदा स्थानिक शेतकऱ्यांना होत आहे. विशेषतः उत्तर महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांनी या जातीच्या लागवडीवर भर दिल्यास, त्यांना चांगला परतावा मिळण्याची शक्यता आहे.
बोल्ड आणि चाफा जातीचा हरभरा
जळगाव बाजार समितीमध्ये बोल्ड जातीच्या हरभऱ्याला ६,४०० रुपये प्रति क्विंटल दर मिळाला, तर चाफा जातीच्या हरभऱ्याला सरासरी ५,५६० रुपये दर मिळाला. चिखली बाजारात चाफा जातीचा हरभरा ५,४०० रुपये दराने विकला गेला.
राज्यातील अन्य भागांत, विशेषतः मराठवाड्यात, बोल्ड जातीच्या हरभऱ्याला ५,८०० ते ६,२०० रुपये दरम्यान भाव मिळत आहे, तर चाफा जातीच्या हरभऱ्याला ५,२०० ते ५,६०० रुपये दरम्यान भाव मिळत आहे. औरंगाबाद, बीड आणि जालना परिसरातील शेतकऱ्यांना चाफा जातीच्या हरभऱ्यापासून अपेक्षित उत्पन्न मिळत नसल्याची तक्रार आहे.
गरडा जातीचा हरभरा
सोलापूर बाजारात गरडा जातीच्या हरभऱ्याला ५,६०० रुपये प्रति क्विंटल दर मिळाला. मोहोळ आणि उमरगा येथे याच जातीचा दर अनुक्रमे ५,२०० आणि ५,७०० रुपये राहिला, यावरून एकाच जिल्ह्यातील विविध बाजार समित्यांमध्ये किती मोठी तफावत असू शकते, हे लक्षात येते.
पश्चिम महाराष्ट्रात गरडा जातीच्या हरभऱ्याची मागणी वाढली आहे, विशेषतः पुणे, सातारा आणि सांगली परिसरात याचा दर ५,८०० ते ६,२०० रुपये प्रति क्विंटल पर्यंत पोहोचला आहे. तथापि, मराठवाड्यातील काही भागांत याच जातीचा दर ५,००० रुपयांपेक्षा कमी आहे, जे चिंताजनक आहे.
काबुली हरभरा
काबुली हरभऱ्याच्या दरात सर्वाधिक फरक दिसून आला. अकोला येथे काबुली हरभरा केवळ ३,९५५ रुपये प्रति क्विंटल दराने विकला गेला, तर किनवट (नांदेड) येथे त्याच जातीला ८,४५० रुपये प्रति क्विंटल भाव मिळाला. ही दरातील तफावत काबुली हरभऱ्याच्या गुणवत्तेतील फरक, स्थानिक मागणी आणि परिवहन खर्च यांमुळे असू शकते.
विदर्भातील शेतकऱ्यांसाठी काबुली हरभऱ्याचे दर निराशाजनक असताना, मराठवाड्यातील शेतकऱ्यांना मात्र चांगला परतावा मिळत आहे. काबुली हरभऱ्याची निर्यात मागणी वाढत असल्याने, येत्या काळात या जातीच्या हरभऱ्याच्या दरात वाढ होण्याची शक्यता वर्तवली जात आहे.
Also Read:
शेतकऱ्यांच्या खात्यात आज येणार 2555 कोटी! पिक विमाच्या मोठ्या अपडेट update on crop insurance
लाल हरभरा
धुळे बाजारात लाल हरभऱ्याला ५,८०० रुपये प्रति क्विंटल दर मिळाला. या जातीचा हरभरा राज्याच्या इतर भागांत फारसा प्रचलित नाही, मात्र उत्तर महाराष्ट्रात त्याची मागणी चांगली आहे. लाल हरभऱ्याचे उत्पादन करणाऱ्या शेतकऱ्यांना सध्या समाधानकारक परतावा मिळत आहे.
प्रमुख बाजार समित्यांमधील दरातील विविधता
राज्यातील प्रमुख बाजार समित्यांमध्ये हरभऱ्याच्या दरांमध्ये मोठी विविधता दिसून येते. काही ठिकाणी तर एकाच जातीच्या हरभऱ्याला दुप्पट दर मिळत असल्याचे आढळून आले.
पुणे बाजार समितीत हरभऱ्याला ७,२०० ते ८,००० रुपये प्रति क्विंटल दर मिळाला असून, सरासरी ७,६०० रुपये दर होता. हा राज्यातील सर्वाधिक दरांपैकी एक आहे. पुण्यातील व्यापारी आणि प्रक्रिया उद्योगांकडून मोठ्या प्रमाणात हरभऱ्याची खरेदी केली जात असल्याने, येथे दर उच्च पातळीवर स्थिरावले आहेत.
याउलट, राहूरी-वांबोरी येथे हरभऱ्याला केवळ ५,४५२ रुपये प्रति क्विंटल दर मिळाला, जो पुण्यातील दरापेक्षा २८ टक्के कमी आहे. हिंगोली, कारंजा आणि राजूरा या बाजारांत दर अनुक्रमे ५,५५०, ५,५६५ आणि ५,६४५ रुपये दरम्यान राहिले.
राज्यातील सर्वाधिक हरभरा उत्पादक जिल्ह्यांपैकी एक असलेल्या अकोला जिल्ह्यात मात्र सरासरी दर केवळ ५,५०० रुपये प्रति क्विंटल इतका आहे, जो राज्याच्या सरासरीपेक्षा कमी आहे. याचा अर्थ उत्पादन अधिक असलेल्या भागांत दर कमी असण्याची प्रवृत्ती दिसून येते.
शेतकऱ्यांसमोरील आव्हाने
असे असले तरी, हरभऱ्याचे उत्पादन करणाऱ्या शेतकऱ्यांसमोर अनेक आव्हाने आहेत. उत्पादन खर्च सातत्याने वाढत असताना, बाजारभावातील अस्थिरता त्यांच्या नियोजनावर विपरीत परिणाम करते.
बऱ्याच शेतकऱ्यांनी गेल्या हंगामात अपेक्षित भाव न मिळाल्याने यंदाच्या हंगामात हरभऱ्याऐवजी इतर पिकांकडे कल दाखवला होता. परिणामी, राज्यात हरभऱ्याचे उत्पादन मागील वर्षाच्या तुलनेत कमी झाले आहे. तथापि, आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेत हरभऱ्याची मागणी वाढत असल्याने, येत्या दिवसांत दरात सुधारणा होण्याची शक्यता आहे.
बाजार तज्ज्ञांचे मत
बाजार विश्लेषकांच्या मते, हरभऱ्याच्या दरात पुढील महिन्यात १० ते १५ टक्के वाढ होण्याची शक्यता आहे. विशेषतः किनवट, पुणे आणि लासलगाव-निफाड येथील बाजारांत काबुली आणि जंबु जातींच्या हरभऱ्याला उत्तम दर मिळण्याची अपेक्षा आहे.
कृषी विपणन विभागाचे अधिकारी श्री. सुनील जाधव यांच्या मते, “हरभऱ्याच्या दरातील तफावत कमी करण्यासाठी राज्यातील विविध बाजार समित्यांमध्ये समन्वय आवश्यक आहे. दळणवळण सुविधा सुधारल्यास आणि व्यापारी आणि शेतकरी यांच्यात थेट संपर्क वाढल्यास, शेतकऱ्यांना अधिक चांगला भाव मिळू शकेल.”
हरभऱ्याच्या बाजारभावांचे विश्लेषण करता असे दिसून येते की, जात, गुणवत्ता आणि भौगोलिक स्थान यांचा बाजारभावावर मोठा प्रभाव पडतो. शेतकऱ्यांनी आपल्या भागात कोणत्या जातीला अधिक मागणी आहे याचा अभ्यास करून, त्यानुसार पीक निवड केल्यास, त्यांना अधिक परतावा मिळू शकेल.
राज्य शासनाने हरभऱ्याच्या निर्यातीला प्रोत्साहन देण्यासोबतच, विपणन व्यवस्थेत सुधारणा करण्याची गरज आहे. ई-नॅम (इलेक्ट्रॉनिक नॅशनल अॅग्रिकल्चर मार्केट) सारख्या प्लॅटफॉर्मचा विस्तार होत असल्याने, येत्या काळात शेतकऱ्यांना अधिक पारदर्शक आणि वाजवी किंमत मिळण्याची आशा आहे.
